top of page

In dit onderzoek wordt gekeken naar waarom en hoe erg de ontevredenheid heerst onder de Nederlandse bevolking. Wanneer politici aan de verwachtingen voldoen van de Nederlandse bevolking en wat de voor en nadelen zijn van algoritmes  de overheid.

Onderzoek:

De Macht aan Machines.

Tegelijkertijd vloeien er voortdurend nieuwe trends uit een geheel ander gebied, namelijk die van de data science (2,3,4). Algoritme na algoritme vergemakkelijkt het leven van vele mensen en talloze industrieën gebruiken slimme programma’s voor o.a. verduurzaming, kostenbesparing, efficiëntie en verrijking. De politiek loopt enorm achter op dit gebied (5) en in combinatie uit de onvrede rijst de vraag of er niet meer behoefte is aan het implementeren of zelfs vervangen van de politiek door algoritmische programma’s.

Inleidend woord

De coronacrisis, stikstofcrisis, toeslagen-affaire, oorlog in Oekraïne en gaswinning in Groningen zijn allemaal problemen die de regering en de Tweede Kamer de afgelopen paar jaar heeft geprobeerd te overwinnen. Helaas vinden velen onder de Nederlandse bevolking dat onze politiek leiders daartoe slecht in staat zijn. Bijna 50% van de Nederlanders geeft de regering en de Tweede Kamer een onvoldoende en een derde heeft zelfs een diepgeworteld wantrouwen en beoordeelt hen met een zware onvoldoende (1). Er moet iets veranderen binnen het politiek klimaat.

De drie belangrijkste factoren om vertrouwen te hebben in een overheidsinstelling luiden als volgt (7):

​

  • Integriteit

  • Welwillendheid

  • Competentie

​

Door vergelijking van de huidige- en een speculatieve situatie op deze drie vlakken, worden we hopelijk in staat om meer inzicht te krijgen binnen de toekomst van onze democratie. Deze inzichten zijn niet alleen belangrijk vanwege de huidige onvrede, maar ook omdat het over de eventuele moraal van de toekomst gaat. Innovatie staat niet stil, maar vragen blijven achter. De Nederlandse samenleving moet democratisch kunnen beslissen over het verloop van hun democratie. Dat kan alleen als zij op de hoogte zijn van de mogelijkheden, of die nu wel of niet positief zijn.

Maatstaven

Om meer inzicht te krijgen wordt aan de hand van drie politieke eigenschappen onderzocht of het implementeren van een algocratie, een neologisme dat een besturingssysteem waarin alles door algoritmes bepaald wordt, beschrijft (6), een oplossing voor de heersende onvrede onder Nederlandse burgers kan zijn.

Hoger opgeleiden en coalitiestemmers (VVD, D66, CDA, CU) zijn over het algemeen positiever dan lager opgeleiden en oppositie stemmers. FVD-, PVV-, JA21- en BBB-stemmers zijn het meest ontevreden. Vanuit kwalitatieve feedback blijkt reden voor onvrede vooral uit inconsistentie, het niet nakomen van afspraken en onbekwaamheid te komen.

 

Als voorbeeld komen het toeslagenaffaireschandaal uit 2017 en de nalatigheid in compensatie voor Groningse slachtoffers van gaswinning veel naar voren. Bovendien heerst er afkeuring over het feit dat de ministers van Rutte IV vrijwel dezelfden zijn als uit Rutte III. Men vindt dat na ontslag van Rutte III ministers hadden moeten afstappen en het stokje hadden moeten overdragen (1).

Waarom heerst er zoveel politieke onvrede onder de Nederlandse bevolking?

In 2022 is een grootschalig onderzoek gedaan onder de Nederlandse bevolking wat betreft politieke onvrede. Hieruit bleek dat bijna 50% van de ondervraagden een onvoldoende gaven en een derde geeft een ruime onvoldoende.

Welwillendheid gaat over het volgen van de wet, afwezigheid van een persoonlijke agenda en overal ethisch handelen. Als laatste omvat competentie de efficiëntie waarmee besluiten doorgevoerd worden, hoeveel de overheid kan doen en hoeveel ze weten over de inhoud van keuzes (7,8).

 

Vanuit een psychologisch perspectief neigen mensen naar politici vanuit een stresstoestand (oorlog/crisis) (attachment theory) en nemen ze afstand als hun stemkeuze tegenvalt (disappointment theory) (9). Vanuit een eigen kleinschalig onderzoek kwam naar boven dat betrouwbaarheid de belangrijkste eigenschap voor een politiek leider is (10).

Wanneer voldoen politici aan de eisen van burgers?

De manier van opschrijven verschilt per geraadpleegde bron en dicipline, maar vaak zijn de kerneigenschappen voor een goede overheid samen te vatten in: integriteit, welwillendheid en competentie. Integriteit gaat over het maken van transparante keuzes, verantwoording daarvoor afleggen en consistent handelen in de vorm van afspraken nakomen.

Op het gebied van competentie zijn er voorspellingen dat een algoritme op ieder specifiek vlak een mens zal overstijgen. Dat betekent dat wanneer we de politiek kunnen opdelen in specifieke, afgekaderde beleidsprocessen een algortime betere besluiten kan nemen dan een mens (14).

 

Tegenover de voordelen staan ook zeker een aantal nadelen. Een belangrijk nadeel wat vaak genoemd wordt, is de bias in de data; conclusies die getrokken worden op basis van consistente, maar onjuiste data (15). Door het ‘black-box-effect’, tevens het tweede nadeel, is het opzoeken van biased data erg complex. Door dit effect is het daarnaast vaak lastig om het besluitproces van een algoritme na te lopen, wat problemen voor transparantie kan opleveren (16). Wel zijn er veel bedrijven bezig met dit probleem, dit suggereert dat dit in de toekomst wellicht van minder grote toepassing kan zijn (17).

 

Menselijk misbruik vormt ook een risico, want waar belangrijke rollen vervuld worden, zijn er mensen die daar gebruik van willen maken (18).

Wat zijn de

voor- en nadelen van algoritmes in

de politiek?

Binnen een aantal ministeries worden al algoritmische programma’s gebruikt, en als vervanging van veel bureaucratie levert dit een enorme kostenbesparing op. Geld dat besteed kan worden aan bijv. zorg of onderwijs.11 Daarnaast werken algoritmes (of e-governence) sneller en efficiënter, zorgen ze voor een verbeterde service en toegang, verhogen ze democratisering, zijn ze milieuvriendelijker en creëren ze meer ruimte voor publiek debat (12).

 

Daarnaast is er in menselijke besluitvorming een grote hoeveelheid ‘noise’. Schijnlijk onbelangrijke elementen die meespelen in het maken van een besluit, zoals het weer of de winst van een favoriete voetbalclub. Algoritmes hebben geen last van deze noise (13). 

Als laatste scoort een algoritme goed op competentie, en is deze sneller, efficiënter en gespecialiseerder dan menselijke politici (competentie). Toch zitten er een aantal nadelen aan het implementeren van algoritmes in de politiek. Transparantie is erg belangrijk en dat ontbreekt momenteel (nog) en de menselijke invloed is wederom een risicofactor (bias, misbruik).

 

Nu is het wel zo dat het gaat om een goed alternatief. En als we alles bij elkaar optellen, lijkt het er wel op dat algoritmes veel onvrede op de gebieden van inconsistentie, nalatigheid in afspraken en onbekwaamheid kunnen weghalen. In die zin is implementatie zeker een alternatief voor het huidige politieke systeem.

Conclusie

Als we teruggrijpen op de drie toetsbare voorwaarden voor vertrouwen in politici lijkt het erop dat een algoritme in zekere mate aan de drie eisen voldoet. Zo handelt een algoritme altijd consistent en doet het waarvoor het gemaakt is, maar vormt transparantie en verantwoordelijkheid een obstakel (integriteit). Mits een algoritme ethisch opgesteld is, zal deze ook altijd ethisch handelen en een algoritme beschikt nooit over een eigen agenda (welwillendheid).

Bovendien staat de wereld niet stil, thema’s als algorithmic bias en het black box-effect worden al grondig onderzocht en er wordt hard gewerkt aan oplossingen voor deze problemen. Tot die tijd is het belangrijk om het heersende sentiment van de Nederlandse bevolking serieus te nemen en meer onderzoek te doen naar niet-menselijke alternatieven. Zo wordt er niet alleen gewerkt aan de democratie van de toekomst, maar ook aan deze op een veilige manier en met oog voor het volk te realiseren.

Discussie

Dit onderwerp is enorm complex. Dat betekent dat zinnige uitspraken doen erg lastig is. Er zijn ontzettend veel meningen, maar geen voorbeelden om ze aan te meten. Uiteindelijk zal alleen een daadwerkelijke verandering kunnen bevestigen of de conclusies waar blijken te zijn.

  1. Ridder, J. D., Miltenburg, E., Kunst, S., Hul, L. V. T., & Broek, A. V. D. (2022). Burgerperspectieven 2022 I 1 (pp 24-42)

  2. Jenny, L. (2023, 27 februari). Kunstmatige intelligentie bestuurt nu ook gevechtsvliegtuigen. Dutch Cowboys. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.dutchcowboys.nl/technology/kunstmatige-intelligentie-bestuurt-nu-ook-gevechtsvliegtuigen

  3. Korteweg, N. (2023, 22 februari). AI moet alles in de medische zorg gaan verbeteren, maar is intussen allang tot in de medische praktijk doorgedrongen. NRC. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/22/overal-langs-zijn-behandeltraject-komt-de-patient-kunstmatige-intelligentie-tegen-a4157687

  4. van Tholl, M. (2023, 3 maart). De snelle opmars van kunstmatige intelligentie in de (mode)retail: Stilte voor de storm? FASHIONUNITED. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://fashionunited.nl/nieuws/retail/de-snelle-opmars-van-kunstmatige-intelligentie-in-de-mode-retail-stilte-voor-de-storm/2023030256524

  5. Hwang, T. (2017, 6 december). The Government’s Failure to Keep Up With Technology Is Hurting All of Us. Government Executive. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.govexec.com/management/2017/12/governments-failure-keep-technology-hurting-all-us/144345/

  6. Fortes, P. (2021). Hasta la vista, baby: reflections on the risks of algocracy, killer robots, and artificial superintelligence. Revista de la Facultad de Derecho de México, 71(279), 45-72.

  7. Halmburger, A., Rothmund, T., Baumert, A., & Maier, J. (2019). Trust in politicians—Understanding and measuring the perceived trustworthiness of specific politicians and politicians in general as multidimensional constructs. Wahrnehmung–Persönlichkeit–Einstellungen: Psychologische Theorien und Methoden in der Wahl-und Einstellungsforschung, 235-302.

  8. Council of Europe. 12 Principles of Good Governance - Good Governance - publi.coe.int. (z.d.). Good Governance. Geraadpleegd 5 maart 2023, van https://www.coe.int/en/web/good-governance/12-principles#{%2225565951%22:[6]}

  9. Spatola, N., & MacDorman, K. F. (2021). Why real citizens would turn to artificial leaders. Digital Government: Research and Practice, 2(3), 1-24.

  10. Eigen o

  11. Eggers, W. D., Schatsky, D., & Viechnicki, P. (2017). AI-augmented government. Using cognitive technologies to redesign public sector work. Deloitte Center for Government Insights, 1, 24.

  12. Bashar, M. R., Razael, K. M., & Grout, V. (2011). E-government Vs. ordinary bureaucratic government: A comparative study.

  13. Kahneman, D., Sibony, O., & Sunstein, C. R. (2021). Noise: a flaw in human judgment. Hachette UK.

  14. Van de Weijer, C. (2022, 8 juni). Wat als robots slimmer worden dan wij? (aflevering 416). Geraadpleegd op 13 november 2022, van https://www.universiteitvannederland.nl/college/wat-als-robots-slimmer-worden-dan-wij

  15. Should we worry about AI and algorithms in government? (Door L. Bennet Moses). (2023, 29 januari). [Video]. TEDxSydneySalon. Geraadpleegd op 13 februari 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=y6FDBDGNYFc

  16. Cassauwers, T. (2020, 1 december). Opening the ‘black box’ of artificial intelligence. European Commission. Geraadpleegd op 9 februari 2023, van https://ec.europa.eu/research-and-innovation/en/horizon-magazine/opening-black-box-artificial-intelligence

  17. Deloitte. (2019). Transparency and Responsibility in Artificial Intelligence. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/nl/Documents/innovatie/deloitte-nl-innovation-bringing-transparency-and-ethics-into-ai.pdf

  18. Thompson, J. (2022, 28 november). Algocracy would replace politicians with algorithms. Should we try it? BIGTHINK. Geraadpleegd op 4 februari 2023, van https://bigthink.com/thinking/algocracy-algorithm-government/

Bronvermelding

  1. Ridder, J. D., Miltenburg, E., Kunst, S., Hul, L. V. T., & Broek, A. V. D. (2022). Burgerperspectieven 2022 I 1 (pp 24-42)

  2. Jenny, L. (2023, 27 februari). Kunstmatige intelligentie bestuurt nu ook gevechtsvliegtuigen. Dutch Cowboys. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.dutchcowboys.nl/technology/kunstmatige-intelligentie-bestuurt-nu-ook-gevechtsvliegtuigen

  3. Korteweg, N. (2023, 22 februari). AI moet alles in de medische zorg gaan verbeteren, maar is intussen allang tot in de medische praktijk doorgedrongen. NRC. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/22/overal-langs-zijn-behandeltraject-komt-de-patient-kunstmatige-intelligentie-tegen-a4157687

  4. van Tholl, M. (2023, 3 maart). De snelle opmars van kunstmatige intelligentie in de (mode)retail: Stilte voor de storm? FASHIONUNITED. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://fashionunited.nl/nieuws/retail/de-snelle-opmars-van-kunstmatige-intelligentie-in-de-mode-retail-stilte-voor-de-storm/2023030256524

  5. Hwang, T. (2017, 6 december). The Government’s Failure to Keep Up With Technology Is Hurting All of Us. Government Executive. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.govexec.com/management/2017/12/governments-failure-keep-technology-hurting-all-us/144345/

  6. Fortes, P. (2021). Hasta la vista, baby: reflections on the risks of algocracy, killer robots, and artificial superintelligence. Revista de la Facultad de Derecho de México, 71(279), 45-72.

  7. Halmburger, A., Rothmund, T., Baumert, A., & Maier, J. (2019). Trust in politicians—Understanding and measuring the perceived trustworthiness of specific politicians and politicians in general as multidimensional constructs. Wahrnehmung–Persönlichkeit–Einstellungen: Psychologische Theorien und Methoden in der Wahl-und Einstellungsforschung, 235-302.

  8. Council of Europe. 12 Principles of Good Governance - Good Governance - publi.coe.int. (z.d.). Good Governance. Geraadpleegd 5 maart 2023, van https://www.coe.int/en/web/good-governance/12-principles#{%2225565951%22:[6]}

  9. Spatola, N., & MacDorman, K. F. (2021). Why real citizens would turn to artificial leaders. Digital Government: Research and Practice, 2(3), 1-24.

  10. Eigen o

  11. Eggers, W. D., Schatsky, D., & Viechnicki, P. (2017). AI-augmented government. Using cognitive technologies to redesign public sector work. Deloitte Center for Government Insights, 1, 24.

  12. Bashar, M. R., Razael, K. M., & Grout, V. (2011). E-government Vs. ordinary bureaucratic government: A comparative study.

  13. Kahneman, D., Sibony, O., & Sunstein, C. R. (2021). Noise: a flaw in human judgment. Hachette UK.

  14. Van de Weijer, C. (2022, 8 juni). Wat als robots slimmer worden dan wij? (aflevering 416). Geraadpleegd op 13 november 2022, van https://www.universiteitvannederland.nl/college/wat-als-robots-slimmer-worden-dan-wij

  15. Should we worry about AI and algorithms in government? (Door L. Bennet Moses). (2023, 29 januari). [Video]. TEDxSydneySalon. Geraadpleegd op 13 februari 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=y6FDBDGNYFc

  16. Cassauwers, T. (2020, 1 december). Opening the ‘black box’ of artificial intelligence. European Commission. Geraadpleegd op 9 februari 2023, van https://ec.europa.eu/research-and-innovation/en/horizon-magazine/opening-black-box-artificial-intelligence

  17. Deloitte. (2019). Transparency and Responsibility in Artificial Intelligence. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/nl/Documents/innovatie/deloitte-nl-innovation-bringing-transparency-and-ethics-into-ai.pdf

  18. Thompson, J. (2022, 28 november). Algocracy would replace politicians with algorithms. Should we try it? BIGTHINK. Geraadpleegd op 4 februari 2023, van https://bigthink.com/thinking/algocracy-algorithm-government/

Bronvermelding

bottom of page